Няма ліку злачынствам, учыненым нямецка-фашысцкімі акупантамі. Наступствы іх крывавых дзеянняў свет адчувае на сабе да гэтага часу. Беларусь жорстка пацярпела ў гады Вялікай Айчыннай вайны, як і ўвесь савецкі народ. Канферэнцыя акумулюе даследаванні, праекты, факты аб злачынствах карнікаў. На працягу двух дзён пракуроры, следчыя, вучоныя і студэнты будуць дзяліцца вынікамі праведзенай работы па вывучэнні фактаў генацыду беларускага народа.
Удзельнікам канферэнцыі ёсць пра што расказаць. Як адзначыў Генеральны пракурор Рэспублікі Беларусь Андрэй Швед, у рамках расследавання крымінальнай справы па фактах учынення нацысцкімі злачынцамі, іх саўдзельнікамі, злачыннымі фарміраваннямі ў ходзе Вялікай Айчыннай вайны і пасляваенны перыяд на тэрыторыі БССР і іншых дзяржаў генацыду беларускага народа праводзіцца вялікая работа. Так, былі апытаны больш за 19 000 сведкаў тых жудасных падзей.
– Сведчанні апытаных людзей запісваюцца на відэа, каб нашыя нашчадкі з першых вуснаў ведалі пра злачынствы, якія здзяйснялі захопнікі на нашай зямлі. На этапе завяршэння знаходзіцца работа па аналізе даных аб спаленых вёсках. На дадзены момант камісіяй Нацыянальнай акадэміі навук пацверджаны 12 400 населеных пунктаў, якія былі поўнасцю знішчаны або моцна пацярпелі ў гады вайны, але, на жаль, гэты спіс будзе пашыраны. Праца па аглядзе месцаў здарэнняў і масавых знішчэнняў яшчэ не завершана. У бліжэйшыя некалькі гадоў будзе праводзіцца агляд раней невядомых месцаў масавых забойстваў, іх больш за 100. Даныя кожны год дапаўняюцца, з'яўляюцца новыя звесткі.
Наступным этапам, які пачнецца ў найбліжэйшыя два-тры гады, стане актыўнае расследаванне за межамі Беларусі. Як расказаў Андрэй Швед, будуць накіраваны запыты больш як у 30 краін свету для атрымання звестак, якія датычацца ўстанаўлення месцазнаходжання яшчэ жывых карнікаў для вырашэння пытання аб правасуддзі.
– Германскія ўлады ўжо пачалі актыўна перадаваць дакументы, звязаныя з працэсамі пасля Другой сусветнай вайны. Вялікі масіў дакументаў паступае з Расійскай Федэрацыі, ужо зараз мы маем больш за два мільёны старонак дакументаў, якія раней нікім не вывучаліся, яны ў асноўным на нямецкай мове. Ужо шмат зроблена, але наперадзе трэба будзе проста каласальная работа, і зараз гаварыць аб заканчэнні расследавання нельга, бо аб'ём злачынстваў проста велізарны. Занадта шмат гора і бедаў прынеслі фашысцкія захопнікі на нашу зямлю, - адзначыў Генеральны пракурор.
Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы прымае актыўны ўдзел у расследаванні Генеральнай пракуратуры. Да важнай працы далучаецца як прафесарска-выкладчыцкі склад, так і студэнты. Рэктар Купалаўскага ўніверсітэта Ірына Кітурка падкрэсліла, што для купалаўцаў вялікі гонар прымаць у сваіх сценах такі высокі і значны навуковы форум.
– Чалавецтва захоўвае шмат важных успамінаў і трагедый, перажытых людзьмі. Памяць аб іх высечаная крывёй на старонках гісторыі. Гэтыя ўспаміны становяцца стрыжнем, які складае сілу нацыі. Менавіта таму ў Беларусі ніколі не забудуцца пра подзвіг і пакуты нашых продкаў, - падкрэсліла Ірына Кітурка. - Ініцыятыва Генеральнай пракуратуры Рэспублікі Беларусь па расследаванні крымінальнай справы па фактах учынення нацысцкімі злачынцамі і іх саўдзельнікамі, злачыннымі фарміраваннямі масавага гвалту і знішчэння беларускага народа здабыла падтрымку ўсіх слаёў насельніцтва нашай краіны. У працу актыўна ўключыліся студэнты і школьнікі. У лютым 2023 года па ініцыятыве пракуратуры Гродзенскай вобласці ў Купалаўскім універсітэце стартаваў міждысцыплінарны праект "Генацыд беларускага народа: памяць і боль Гродзенскай зямлі".
У рамках праекта студэнты і выкладчыкі шчыльна працавалі з пракуратурай і архіўнымі дакументамі, адбыліся дыялогавыя пляцоўкі, круглыя сталы і мітынгі, падрыхтаваны дзве фотавыставы, выдадзена манаграфія і створаны кароткаметражныя дакументальныя фільмы аб злачынствах Арміі Краёвай і калабарацыяністаў.
Цікавасць студэнтаў да даследавання гэтай актуальнай тэмы працягвае расці. Пра работу ў рамках міждысцыплінарнага праекта расказала студэнтка 2 курса факультэта гісторыі, камунікацыі і турызму Карына Місцюк:
– Дадзены праект - адзін з найважнейшых у маім студэнцкім жыцці, і для мяне вялікі гонар быць часткай яго. Усё, што робіцца ў рамках працы над ім, мае вялікае значэнне не толькі для вобласці, але і ў цэлым для краіны. Маючы зносіны са сведкамі тых страшных падзей і разглядаючы архіўныя дакументы, яшчэ больш пранікаешся тымі жахамі, якія рабіліся ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Вынікам нашай працы стаў кароткаметражны дакументальны фільм, дзе мы расказваем не толькі пра перажытыя жахі, але і робім акцэнт на тым, якія злачынствы былі ўчынены, і што яны не забытыя.
У рамках навуковага форуму адбылася цырымонія падпісання праграмы рэалізацыі міждысцыплінарнага праекта "Генацыд беларускага народа: памяць і боль Гродзенскай зямлі" ў 2025 годзе, а таксама ўзнагароджанне ўдзельнікаў міждысцыплінарнага праекта "Генацыд беларускага народа: памяць і боль Гродзенскай зямлі".
Генеральны пракурор Рэспублікі Беларусь Андрэй Швед уручыў рэктару Купалаўскага ўніверсітэта Ірыне Кітурка памятныя падарункі. Таксама студэнты і выкладчыкі, якія актыўна ўдзельнічалі ў праекце, атрымалі Лісты падзякі за свае намаганні ў вывучэнні і захаванні гістарычнай памяці аб генацыдзе беларускага народа.
Канферэнцыя будзе праходзіць на працягу двух дзён. Сярод яе ўдзельнікаў - прадстаўнікі сістэм органаў пракуратур Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі, Нацыянальнага цэнтра гістарычнай памяці пры Прэзідэнце Расійскай Федэрацыі, грамадскага аб'яднання "Беларускі фонд міру", федэральнай дзяржаўнай бюджэтнай адукацыйнай установы вышэйшай адукацыі "Данецкі дзяржаўны ўніверсітэт", федэральнай дзяржаўнай бюджэтнай установы навукі "Інстытут дзяржавы і права Расійскай акадэміі навук". Таксама актыўны ўдзел прымае прафесарска-выкладчыцкі склад і студэнты ўстановы адукацыі "Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы" і выканаўцы нацыянальнага навуковага праекта "Генацыд грамадзянскага насельніцтва БССР у гады Вялікай Айчыннай вайны: гісторыка-прававая ацэнка".
Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы